Kafedraning tarixi institut tashkil topgan davrdan boshlanadi. "Tibbiy reabilitatsiya", "Jismoniy reabilitatsiya", "Sport tibbiyoti" - bu asosiy tibbiy mutaxassisliklar bo’lgan. Ushbu mutaxassisliklarning umumiy qabul qilingan shaklini saqlab qolgan holda, kafedra xodimlari ularni mualliflik tarkibini to'ldirdilar.
Kafedra xodimlarining asosiy shiori "Hozirgi yutuqlar o'tmishning (kafedra tarixining) mevasidir va hozirgi say-harakatlarimiz tibbiy reabilitatsiyaning kelajakdagi yo'nalishini belgilaydi". 2021 yilga qadar kafedra SamMI 1 klinikasi bazasida faoliyat yuritgan.
Ushbu muassasada bemorlarni fizioterapevtik usullar bilan davolash respublikamizda birinchilardan bo'lib 1934 yilda tashkil etilgan. Xuddi shu yili 2 ta fizioterapiya xonasi tashkil etildi, ular hozirda terapevtik binoda joylashgan. Kafedraning birinchi xodimlari fizioterapevt V.V.Dolgix, hamshira M.P.Litvinova va hamshira M.I.Mokrusova edi. 1935 yilda kafedra tarkibida massaj xonasi ochildi, u yerda M.Skrebneva va V.S.Egorova o’z faoliyatini olib borgan.
1930 yil may oyida O'zbekiston davlat tibbiyot instituti (hozirgi Samarqand davlat tibbiyot instituti) tashkil etilgandan va fizioterapiya fanini o'quv jarayoniga tibbiyot mutaxassislarini tayyorlashga kiritish zarurati tug'ilgandan so'ng, 1936 yilda kafedra negizida dastlab fizioterapiya kursi ochildi, u fakultet terapiyasi kafedrasi tarkibiga kirdi. 1936-1956 yillarda fizioterapiya kursini (fakultet terapiyasi kafedrasi tarkibida) dotsent P.I. Denisova-Suschevskaya boshqargan. U tibbiyot institutiga mahalliy shifokorlar, olimlar, o'qituvchilarni jalb qilgan holda shakllangan ilmiy va pedagogik kadrlarning birinchi to'lqini bilan keldi.
Ikkinchi jahon urushi paytida 1942-1944 yillarda kafedra asosida Harbiy tibbiyot akademiyasi polkovnigi Ya.A. Broderzon boshchiligida fizioterapiya va kurortologiya bo'limi faoliyat ko'rsatdi.
Kafedraning rivojlanishi va fizioterapiya kursiga 1945-1980 yillarda ishlagan shifokorlar alohida hissa qo'shdilar: A.F. Tekuchayeva, X. Malenskaya, A.D. Jalalov, V.A. Polyakova, B.A. Krasniy, M.S. Saidova, K.G. Abduraxmanova, L.D. Muxamedjanova, M.M. Ahmedov.
Shuningdek, dotsent Oblakulova Z.B.ning hissasini ta'kidlash lozim. U 1936 yildan beri doimiy ravishda ishlagan va aholiga fizioterapiya xizmatini takomillashtirishda ishtirok etgan.
1966 yildan 1990 yilgacha fizioterapiya bo'limini B.A. Krasniy boshqargan buning natijasida tabiiy va oldindan shakllangan jismoniy omillardan foydalangan holda kasalliklarni diagnostika qilish, davolash va oldini olishning qo'llaniladigan tamoyillari va usullarining umumiyligi to'g'risida bilimlar mustahkamlandi.
Shu bilan birga, Samarqand viloyatida tibbiyotning terapevtik va profilaktik yo'nalishi tibbiy nazorat va davolovchi jismoniy tarbiya rivojlandi. Sportchilar va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilar uchun antropometriya xonalari , tayanch-harakat tizimi patologiyasi bo'lgan bemorlar uchun tibbiy nazorat xonalari tashkil etila boshlandi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanadiganlar sonining ko'payishi bilan bir qatorda jismoniy tarbiya, tibbiy nazorat va jismoniy terapiya masalalarini biladigan mutaxassislar yetishmasligi qayd etila boshlandi. Birinchi sog'liqni saqlash xalq komissari Semashko N.A.ning tezisini amalga oshirish,ya’ni "Tibbiy nazoratisiz, sovet jismoniy tarbiyasi yo'q" degan shiori kafedralarni shakllantirish va ochilishiga sabab bo’ldi.
O'shanda dotsentlar pedagogik faoliyat olib boradigan fakultet terapiyasi kafedrasi tarkibida fizioterapiya, shifokor nazorati va davolovchi jismoniy tarbiya kursi tashkil qilingan edi: Z.B. Obloqulova, V.F. Daminova, U.A. Badalxodjaeva, R.M. Raximbaeva, Yu.P. Slovoxotov; yordamchilar: V.A. Polyakova, V.I. Krivoruchko, V.V. Falyants, V.M., Chekmarev, K.G. Abduraxmanova, L.X. Isankulova, R.V. Latysheva, A.F. Garib, o'quv va pedagogik faoliyat bilan bir vaqtda, fizioterapevtik va fizioterapiya muolajalarini o'tkazishda faol qatnashgan.
Fizioterapiya, shifokor nazorati va davolovchi jismoniy tarbiya kursi xodimlari
Ta'kidlash joizki, butun vaqt davomida kurs xodimlari va fizioterapiya bo'limining quyidagi shifokorlari o'rtasida yaqin hamkorlik bo'lgan: S.A. Zamonova, Z.A. Eshqobilova, M.R. Akramov. Kafedrada kurs xodimlari va hamshiralar tinimsiz ishladilar: A. Juraeva, J. Yo'ldosheva, M. Zaripova, M. Hamdamov, G. Tillaev, S. To'xtaminov, M. Mamatova.
1990-1994 yillarda fizioterapiya bo’limini dotsent V.A. Badalxodjaeva boshqargan. 1994-2016 yillarda bo’lim mudiri M.M. Axmedov va 2016 yildan hozirgi kungacha bo’limni S.Sh. Yusupova boshqarib kelmoqda.
JSST ta'rifiga muvofiq reabilitatsiya - bu kasal va nogiron kishilarga ushbu kasallik bilan jismoniy, ruhiy, kasbiy, ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan maksimal darajada foydali bo'lishga erishish uchun har tomonlama yordam ko'rsatishga qaratilgan jarayon. Reabilitatsiya tadbirlarini o'tkazishda davolovchi jismoniy tarbiya katta ahamiyatga ega.
1960 yildan boshlab SamMI 1-klinikasida davolovchi jismoniy tarbiya usullari bemorlarni davolash jarayoniga kiritildi. Fizioterapiya bo'limi tarkibida davolovchi jismoniy tarbiya xonasi tashkil etildi. Kabinet simulyatorlar, tibbiy gimnastika uchun turli jihozlar bilan jihozlangan. Somatik bo'limlarda bemorlarni davolashda yordamchi terapiya usuli sifatida jismoniy mashqlar bilan davolash usullari keng qo'llanila boshlandi. Davolovchi jismoniy tarbiya xonasining mudirlari turli vaqtlarda L.D. Muxamedjanova, N.V. Muravyova, G.N. Rahimova va boshqalar.
Davolovchi jismoniy tarbiya xonasi asosida SamMI fakultet terapiyasi kafedrasida shifokor nazorati va davolovchi jismoniy tarbiya kursi ish boshladi. Tibbiyot instituti talabalari uchun amaliy mashg'ulotlar o'tkaziladigan o'quv xonalari tashkil etildi. Dotsentlar Yu.P. Slovooxotov, V.I. Krivoruchko, R.M. Rahimbaeva, G.N.Raximova. Kurs yordamchilari V.M. Chekmarev, L.X. Isankulova, A.F. Garib, V.G. Falyants, L.G. Murodov klinikada bo'limlarda davolovchi jismoniy tarbiya usullarini, bemorlarga ko'rsatmalarga muvofiq foydalanish bo'yicha maslahat va davolash ishlarini olib bordi.
Uzoq vaqt davomida davolovchi jismoniy tarbiya xonasini tajribali mutaxassis L.X. Isankulova boshqarib kelmoqda
Nomedikamentoz terapevtik va profilaktik usullarni klinik va sog'lomlashtirish amaliyotiga joriy etish va keng qo'llash bo'yicha sa'y-harakatlarni birlashtirish muhimligini tushungan holda, qayta tiklovchi tibbiyot sohasidagi ilmiy va uslubiy ishlanmalarni birlashtirishning ahamiyati, mustaqil kafedra tashkil etishni taqozo etdi. Rektor buyrug'i bilan 2014 yilda "Tibbiy reabilitatsiya, fizioterapiya va sport tibbiyoti" kafedrasi ichki kasalliklar kafedrasidan ajratilgan tegishli kurslarni birlashtirib tashkil etildi. Kafedraga tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent Mavlyanova Zilola Farxadovna rahbarlik qildi. 2020 yil avgust oyidan boshlab kafedra “Tibbiy reabilitatsiya, sport tibbiyoti va xalq tabobati kafedrasi» deb o'zgartirildi.
Mavlyanova Zilola Farxadovna
2014 yildan hozirgi kungacha “Tibbiy reabilitatsiya, sport tibbiyoti va xalq tabobati” kafedrasi mudiri, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent Zilola Farxadovna Mavlyanova. 2000-yilda Samarqand davlat tibbiyot instituti (pediatriya yoʻnalishi), 2000-2002-yillarda asab kasalliklari mutaxassisligi boʻyicha klinik ordinatura, 2005-2007-yillarda aspiranturani tamomlagan. 2007 yilda “Xomila ichi xlamidiya infektsiyasi bilan og’rigan bolalarning hayotning birinchi yilidagi neyro-psixik rivojlanishi” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. 2007 yildan 20014 yilgacha Samarqand davlat tibbiyot instituti nevrologiya kafedrasi dotsenti. 2015-2020 yillar Samarqand davlat tibbiyot universiteti diplomdan keyingi ta’lim fakulteti dekani. Ayni paytda tibbiyot fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun “Miya falajli bolalarda nevrologik va ovqatlanish holati o‘rtasidagi bog‘liqlik” mavzusidagi dissertatsiya ustida ish olib bormoqda.
Qo'shimcha ta'lim: davolovchi jismoniy tarbiya va sport tibbiyoti (ikkinchi mutaxassislik)
Davlat mukofotlari: “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 25 yilligiga” ko‘krak nishoni; “2019-yilning eng yaxshi dotsenti” nominatsiyasi bo‘yicha respublika tanlovi g‘olibi. U "Neurological Journal" L.O.Badalyan, Moskva; Tibbiyot va biologik yutuqlar byulleteni, Ukraina; "Gastroenterologiya va ovqat hazm qilish tizimi"; "Oshqozon-ichak kasalliklari" jurnalining tahririyat hay'ati a'zosi.
6 ta darslik, 12 ta oʻquv qoʻllanma (jumladan, besh jildlik “Kompleks tibbiy-ijtimoiy reabilitatsiya nazariyasi va amaliyoti asoslari”, IY jild “Reabilitatsiyaning ijtimoiy, mehnat, pedagogik va psixologik jihatlari”, Moskva, 2019 yil), 6 ta monografiya (sport tibbiyoti va nevrologiya yo'nalishlari bo'yicha), 150 dan ortiq ilmiy maqolalar (so'nggi paytlarda eng muhimlari:Study of the methods allocation of bioactive substances from two species of desert plants Plant Cell Biotechnology and Molecular Biology // 21(41⅋42):80-93; 2020, ISNN: 0972-2025; Cerebral Palsy as a Nutritional Problem // American Journal of Medicine and Medical Sciences 2020, 10(7): 487-493, DOI: 10.5923/j.ajmms.20201007.11; Ankilozlangan spondilit bilan og'rigan bemorlarni reabilitatsiya qilishning kompleks dasturida Nuga Best reabilitatsiya uskunasidan foydalanish // Zh. Sport tibbiyoti: fan va amaliyot, Moskva; Tibbiy-psixologik reabilitatsiya: tashkil etish mezonlari va usullari, koronavirus infektsiyasi bilan kasallangan bemorlarni tiklash jarayoniga ta'sir qiluvchi omillar (ko'rib chiqish) // J. Neyrologik, neyroxirurgik va psixiatrik amaliyotda affektiv genezaning surunkali mushak-skeletlari topildi og'rig'ining differentsial fenomenologiyasi: fibromiyalgiyaga e'tibor // J. takliflari (jumladan, Oliy davlat ta'lim muassasasining ichki kasalliklar, jismoniy reabilitatsiya va sport tibbiyoti kafedrasi professori bilan hamkorlikda). Ukrainaning "Bukovina Davlat Tibbiyot Universiteti" Polyanskaya O. S 20 ta .), elektron hisoblash dasturi muallifi.
2020-yil avgust oyidan boshlab kafedra nomi “Tibbiy reabilitatsiya, sport tibbiyoti va xalq tabobati” kafedrasiga o‘zgartirildi.
2021 yil iyun oyidan “Tibbiy reabilitatsiya, sport tibbiyoti va xalq tabobati kafedrasi” Samarqand viloyati Salomatlikni tiklash shifoxonasi bazasida joylashgan.
Samarqand davlat tibbiyot institutida yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish, institutsional, ta’lim va pedagogik salohiyatni mustahkamlash, o‘quv jarayonini xalqaro andozalar asosida tashkil etish, aholi salomatligini muhofaza qilish, sohaning dolzarb masalalari bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 1-apreldagi “Samarqand davlat tibbiyot universitetini tashkil etish va tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi PQ-188-son qarori bilan belgilangan reabilitatsiya va sport tibbiyoti sohasini tizimli asosda yo‘lga qo‘yish maqsadida Samarqand viloyati Samarqand tumani, Oʻrtashiq qishlogʻida joylashgan Samarqand viloyat salomatlikni tiklash shifoxonasi negizida Samarqand davlat tibbiyot universiteti huzurida Reabilitologiya va sport tibbiyoti ilmiy-tadqiqot instituti tashkil etildi.
Tibbiy reabilitatsiya, sport tibbiyoti va xalq tabobati kafedrasi xodimlari
